Litvanca (Litvanca: Lietuvių), Litvanya'nın resmî dili. 1918'de Litvanya'nın resmî dili olarak kabul edilen Litvanca, Hint-Avrupa dillerine özgü ortak biçimlerden hareketle direkt olarak açıklanabilecek tek yaşayan dildir. Günümüzde yaklaşık 4 milyon kişi Litvancayı ana dili olarak konuşmaktadır.
Tarihi
İlk Litvanca kitap, Martynas Mažvydas tarafından 1547 yılında yazılmıştır
Edebî Litvanca, 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Bu dille yazılmış ilk metinler, 1525'ten kalma Rabbin Duası adlı amentü ile Ave Maria'nın Litvanca çevirileridir. Yalnızca dinsel metinlerde kullanılan Edebî Litvanca, pek çok özelliğiyle Litvancadan ayrılır. Örneğin sözcük sonlarına getirilen ekler modern edebî Litvancadakilerden daha uzundur. Sözcük dağarcığı diğer Slav dillerinden daha fazla etkilenmiştir. İki fazla duruma yer verir ve vurgulaması çağdaş dilden daha farklıdır. Tüm bu özelliklerin birçoğu 1650'li yıllara dek sürmüştür.
1800'lü yıllarda Litvancanın üç lehçesi kullanımdaydı. Baltık Denizi kıyısında Aşağı Litvanca lehçesi, şiir dilinde Yüksek Doğu Litvanca lehçesi, Doğu Prusya sınırındaki bölgede ise Yüksek Batı Litvanca lehçesini kullanılıyordu. 32 harflik bir Latin alfabesiyle yazılan çağdaş edebî dil, Jonas Jablonskis'in geliştirmiş olduğu Yüksek Batı Litvanca lehçesine dayanır.
Tüm Baltık dillerinde olduğu gibi Litvancada kaynağını aldığı ilk Hint-Avrupa dilindeki çoğu özelliği koruyup barındırmaya devam etmiştir. Bu özellikler arasında isim ve fiillerde ikil sayı belirten biçimler ve Eski Litvanca'da çoğul kalma hâlinde kullanılan -su eki sayılabilir.
Ayrıca bakınız Litvanca dil bilgisi
Coğrafî dağılım
Litvanca, başta Litvanya olmak üzere Belarus, Letonya, Polonya ve Rusya'da yaşayan çok sayıda etnik grup tarafından da konuşulur. Ayrıca Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kanada, Estonya, İzlanda, İrlanda, İsveç, İngiltere, Norveç, Finlandiya, Uruguay ve Amerika Birleşik Devletleri'nde yaşayan göçmen insanlar tarafından da anadil olarak konuşulur. 3 milyonu Litvanya'da olmak üzere toplam 4 milyon kişinin anadilidir.
Sınıflandırma
Litvanca, Letonca ile birlikte yaşayan iki Baltık Dili'nden biridir. Eski Prusya dili 19. yüzyılda öldüğünde Letonca ile birlikte yaşayan tek Baltık dili olarak kaldı. Hint-Avrupa Dil Ailesi'nin Baltık Dil grubuna girer. Baltık dillerinin doğu ağzıdır.
Resmî durumu
Litvanca, Litvanya'nın resmî dilidir, aynı zamanda Avrupa Birliği'nin resmî dillerinden biridir.
Şiveleri
Litvancanın iki lehçesi (tarmės) vardır: Aukštaičių (Yukarı Litvanya'da konuşulur) ve Samogitçe (Žemaičių ya da Žemaitiu) (Aşağı Litvanya'da konuşulur). Standart Litvanca ile Žemaičių lehçesi arasında büyük farklılıklar mevcuttur. Litvancanın lehçeleri, Litvanya'nın etnografik bölgelerinin dağılımıyla derinden ilgilidir.
Her iki lehçenin de üç şivesi vardır. Žemaičių'nun şiveleri Batı, Kuzey ve Güney, Aukštaičių'nun şiveleri Batı (Suvalkiečiai), Güney (Dzūkai) ve Doğu şiveleridir.
Standart Litvanca, Batı Aukštaičių şivesi temeline dayanır.
Alfabe (Abėcėlė)
A Ą B C Č D E Ę Ė F G H I Į Y J K L M N O P R S Š T U Ų Ū V Z Ž
a ą b c č d e ę ė f g h i į y j k l m n o p r s š t u ų ū v z ž
Harfler
Sesli harfler
Litvancada 12 sesli harf vardır. Standart Latin harflerinin diyakritik işaretler almasıyla harf çeşidi genişletilmiştir.
Büyük harf A Ą E Ę Ė I Į Y O U Ų Ū
Küçük harf a ą e ę ė i į y o u ų ū
IPA ɐ
ɐˑ ɐˑ æ
æˑ æˑ eˑ i iˑ iˑ oˑ
o u uˑ uˑ
Sessiz harfler
Litvancada 20 sessiz harf vardır.
Büyük harf B C Č D F G H J K L M N P R S Š T V Z Ž
Küçük harf b c č d f g h j k l m n p r s š t v z ž
IPA b ts ʧ d f ɡ ɣ j k l m n p r s ʃ t ʋ z ʒ
Gramer
Ana madde: Litvanca dil bilgisi.
Litvanca dil bilgisi, Litvancayı konuşabilmeyi sağlayan kurallar bütünüdür. Litvanca dil bilgisi aşırı derecede karmaşık ve eskidir. Sözcükler kullanımda çok fazla farklı biçimlere bürünürler ve çoğu zaman bu farklılık çok büyük olur.
Litvanca'da 11 çeşit sözcük vardır:
İsim (Daiktavardis)
Sıfat (Būdvardis)
Eylem (Veiksmažodis)
Sayısal (Skaitvardis)
Zamir (Įvardis)
Zarf (Prieveiksmis)
Nesne (Dalelytė)
